WIELOFUNKCYJNY ROZWÓJ TERENÓW WIEJSKICH SĄDECCZYZNY. POTRZEBY W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ZWIĄZANEJ Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA, ROLNICTWEM EKOLOGICZNYM I AGROTURYSTYKĄ"

Wnioski z seminarium szkoleniowo-wdrożeniowe w IBMER w Tyliczu

Pod tym hasłem Komitet Naukowo-Techniczny NOT ds. Kształtowania Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z Instytutem Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa - Zakładem w Tyliczu, realizując cykl konferencji i spotkań roboczych z okazji trwającego XXIII Kongresu Techników Polskich, przeprowadził w dniu 21.05.2002 r. w siedzibie IBMER w Tyliczu specjalistyczne seminarium.

Omawiając problematykę ochrony zasobów wodnych na terenach rolniczych Nowosądecczyzny - zagrożenia i sposoby sanitacji, Kierownik IBMER w Tyliczu dr inż. A. Jucherski, przedstawiając skalę zagrożeń dla środowiska przyrodniczego regionu ze strony nieuporządkowanej gospodarki ściekowej wsi sądeckiej, zaproponował konkretne, wdrożeniowe rozwiązania techniczno-organizacyjne, służące ochronie zasobów wodnych na terenach rolniczych Nowosądecczyzny, możliwe do wykonania systemem gospodarczym rolników wspartych nadzorem merytorycznym IBMER i formalnym - odpowiednich służb gminnych.

IBMER zawsze służy rolnikom fachowym doradztwem technicznym na zasadzie częściowego zwrotu poniesionych kosztów usługi. Z bogatej oferty wdrożeniowej instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska rolniczego w regionie Instytutu należy wymienić:

1. Zagrodowe quasi-naturalne oczyszczalnie ścieków bytowych oparte o układ złóż gruntowo i glebowo-roślinnych.
2. Płyty gnojowe ze zbiornikami na odcieki wody gnojowej.
3. Zbiorniki na gnojówkę budowane z wykorzystanie specjalnej przenośnej formy do zalewania betonowej obudowy zbiorników - nowości technologicznej IBMER.

W swojej ofercie wdrożeniowej Instytut proponuje doradztwo koncepcyjne w pracach modernizacyjnych budynków gospodarczych i obór w celu ich normatywnego przystosowania do przyszłych wymogów UE.

Instytut służy również fachowym doradztwem w zakładaniu plantacji wierzbowych, których popularność w środowisku rolniczym regionu wzrasta dzięki kilku propagujących je publikacjom w lokalnej prasie codziennej. Jesteśmy w stanie zaopatrzyć rolników w próbki sadzonek wierzbowych, sprawdzonych w wieloletnim doświadczeniu polowym w warunkach klimatycznych Tylicza i zaproponować racjonalne metody ich uprawy i praktyczne sposoby pozyskania własnego materiału sadzonkowego na rozszerzenie plantacji. 

Trzeba jednakże przy tym wyraźnie podkreślić, że problematyka pozyskania i wykorzystania tzw. biopaliw jest bardziej złożona niż to wynika z publikacji gazetowych i musi być rozpatrywana i rozwiązywana w sposób kompleksowy - od produkcji sadzonek, uprawy, pielęgnacji, nawożenia, odpowiedniej technologii zbioru, przygotowania materiału drzewnego do spalania (rozdrobnienie, po dosuszanie) i dopiero na końcu - spalania, co jednakże wymaga użycia bardziej efektywnych i odpowiednio przystosowanych do tego pieców.

Planowanie działalności bioenergetycznej zależy od skali podjętego przedsięwzięcia (kotłownie domowe czy lokalne) i wymaga na wstępie wnikliwej analizy techniczno-ekonomicznej, w czym Instytut może również służyć doradztwem.

Specyfikę, możliwości i warunki dalszego rozwoju rolnictwa ekologicznego na wsi górskiej Sądecczyzny przedstawiła Pani mgr inż. Jadwiga Kuciakowska - Kierownik Działu Ochrony Środowiska i Rolnictwa Ekologicznego z Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego (MODR) w Nawojowej dowodząc, że ten sposób gospodarowania, gdy zostanie podjęty profesjonalnie, może być ogromną szansą na zmianę jakości dotychczasowej działalności rolniczej, a w efekcie na zwiększenie dochodów wielu rodzin wiejskich na Sądecczyźnie.

Rolnictwo ekologiczne. to system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa oparty na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie. Podstawową zasadą jest odrzucenie w procesie produkcji żywności środków chemii rolnej , weterynaryjnej i spożywczej.

Na terenach podgórskich i górskich, gdzie rozwija się turystyka i agroturystyka produkcja żywności ekologicznej będzie nowa szansą na sprzedaż produktów rolnych.. Rozwój gospodarstw ekologicznych stworzy warunki do lepszej ochrony zasobów wodnych - co dla naszych, szczególnie chronionych terenów jest bardzo ważne.

Od 1999 roku właścicielom gospodarstw ekologicznych przyznawana jest dotacja, która wynosi średnio 450 zł na 1 hektar rocznie. Takie dotacje otrzymuje już 54 gospodarstwa działające na terenach byłego województwa nowosądeckiego.

Wszelkie wyczerpujące informacje na temat gospodarstw ekologicznych można uzyskać w Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Nawojowej.

Ta sama specjalistka w swym następnym referacie wykazała, w oparciu o własne doświadczenia szkoleniowe, jak ogromne są braki wiedzy w środowiskach samorządowych i społecznościach zarówno miejskich jak i wiejskich związanej z racjonalnym i efektywnym zagospodarowaniem odpadów na wsi. Podkreśliła, traktując to już jako standard, konieczność rozpoczęcia segregacji i utylizacji części odpadów w zagrodzie i dalszej utylizacji odpadów nie podlegających biodegradacji na wysypiskach, ilustrując to zarówno negatywnymi jak i bardzo nowoczesnymi przykładami takiej gospodarki realizowanej z powodzeniem w wielu miejscowościach. Nie podjęcie przez gminy prób zorganizowania nowoczesnej gospodarki odpadami stworzy poważne problemy ekologiczne na wsi już w najbliższej przyszłości. 

Co więc powinien zrobić każdy samorząd gminny oraz pracownik zajmujący się tam ochroną  środowiska ? 

1. Zapoznać się z ustawami o odpadach, utrzymaniu czystości na terenie gminy oraz z prawem o ochronie środowiska.
2. Ustalić plan zagospodarowania odpadów przez firmy, zakłady, sklepy, ośrodki zdrowia, szkoły, apteki znajdujące się na terenie gminy
3. Przesłać pisma z Urzędów Gminnych z określeniem wymagań dotyczących zagospodarowania odpadów do poszczególnych jednostek i właściciela każdej posesji
4. Dostarczyć mieszkańcom ulotki i plakaty dotyczące segregacji odpadów
5. Wybrać firmy lub stworzyć jednostki gospodarcze w gminie zajmujące się zbieraniem posegregowanych odpadów i kompostowaniem odpadów organicznych.
6. Przeprowadzać cykliczne szkolenia dla nauczycieli, członków i pracowników samorządów, właścicieli przedsiębiorstw oraz mieszkańców na temat zagospodarowania odpadów
7. Zobowiązać właścicieli posesji i gospodarstw rolnych do wykaszania poboczy
8. dróg, rowów, nie użytkowanych łąk i pastwisk w celu sporządzania kompostów
   ( w ten sposób zapobiegamy wypalaniu traw)
9.  Zorganizować wyjazd szkoleniowy członków Samorządu gminnego do Centrum Edukacji Ekologicznej i Spółki ;Beskid ;w Żywcu, która to firma utylizuje odpady w sposób kompleksowy, będąc najbliższym i najlepszym przykładem ich efektywnego zagospodarowania.

Powinna obowiązywać zasada , że każde istniejące już wysypisko śmieci powinno służyć tylko tej społeczności dla której zostało ono przeznaczone. Kupowanie odpadów z innych terenów powoduje szybkie jego zapełnienie i konieczność budowy nowego.

Znalezienie zaś miejsca na nowe wysypisko to duży problem dla każdej społeczności. Trzeba pamiętać , że nauka właściwego zagospodarowania odpadów może trwać nawet i 20 lat - trzeba więc edukację rozpocząć już od szkół.

Pani mgr inż. Alicja Marczak - Kierownik Działu Zarządzania Wiejskim Gospodarstwem Domowym z MODR Nawojowa przedstawiła w swym referacie wiele szczegółowych zaleceń i wymogów, od których spełnienia zależą powodzenie i związane z tym dochody rolników w tzw. działalności agroturystycznej, której rozwój jest bardzo pożądany w każdej gminie wiejskiej, w tym szczególnie w gminie uzdrowiskowej Krynica Zdrój.

Jak wszystkie działania gospodarcze, tak i działalność agroturystyczna musi się cechować profesjonalizmem, którego podstawy przekazywane są przez specjalistów MODR na licznych szkoleniach organizowanych w naszym regionie. 
Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na potrzebę i konieczność podejmowania wspólnych działań poprzez rozwijanie idei stowarzyszeń agroturystycznych. Zajmują się one nie tylko działaniami promocyjnymi, ale także działaniami na rzecz ciągłego podnoszenia standardu oferowanych kwater, jakości świadczonych usług i doskonalenia oferty turystycznej.

Coraz więcej gospodarstw poddaje się procedurze kategoryzacji, co umożliwia im promocję poprzez Federację Turystyki Wiejskiej "Gospodarstwa Gościnne", która wydaje katalogi, opracowuje mapy oraz zamieszcza takie gospodarstwa w internecie.

Gospodarstwa objęte kategoryzacją są dla odbiorcy usług turystycznych bardziej wiarygodne, gdyż mają urzędową rekomendację.

Podstawowymi zadaniami, które trzeba zrealizować w ciągu najbliższych lat są:

• Wzrost specjalizacji w agroturystyce dla przygotowania oferty turystycznej adresowanej do potrzeb grup celowych;
• Dalsza kategoryzacja bazy turystycznej;
• Działania na rzecz większego wykorzystania posiadanego dziedzictwa kulturowego i włączenie jego elementów do oferty turystycznej
• Przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju w turystyce wiejskiej
• Ciągła edukacja osób pracujących w turystyce wiejskiej

Trzeba z naciskiem podkreślić, że turystyka wiejska może się rozwijać tylko tam, gdzie dba się o wysoką jakość walorów przyrodniczych, produkuje się żywność wysokiej jakości ma się wiedzę na temat posiadanego dziedzictwa kulturowego i umie się tę wiedzę wykorzystać w ofercie turystycznej, proponuje się ciekawy program pobytu. 
Troska o stan środowiska naturalnego musi się przejawiać nie w słowach lecz w działaniu. Dotyczy to w pierwszym rzędzie gospodarstw rolnych, ale także wsi, gminy, powiatu, województwa, regionu i kraju. Dopiero wtedy możemy być atrakcyjni turystycznie i liczyć na dochody z turystyki wiejskiej.